ดอกอัญชัน
ความมหัศจรรย์ ของดอกอัญชัญริมรั้ว
เจ้าดอกสีม่วงมีใครล่วงรู้บ้างไหมว่าเจ้ามีประโยชน์มากมาย
นับเป็นสมุนไพรที่มีสรรพรคุณดีเลิส ปลูกก็ง่าย หาได้ทั่วไป
จะเสี่ยงกับการใช้สารเคมีอยู่ทำไมให้เมื่อเรามีสมุนไพรที่ใช้ได้ทั้งรักษาและป้องกัน
มาดูแลตัวเองกันเถอะค่ะ
"มากินดอกอัญชันเพียงวันละดอก"
เพื่อบอกลาโรคร้าย ดอกอัญชันมีฤทธิ์ในการละลายลิ่มเลือดเหมาะ สำหรับผู้มีปัญหาเลือดข้น
ควรกินอาหารหรือเครื่องดื่มที่ย้อมสีจากดอกอัญชันบ่อยๆ ไม่เหมาะสำหรับคนเป็นโรคเลือดจาง
ดอกอัญชัน :(Asian pigeonwings)
ชื่อวิทยาศาสตร์: Clitoria ternatea L.)
ชื่อสามัญ : Blue
Pea, Butterfly Pea
วงศ์ : LEGUMINOSAE-PAPILIONOIDEAE
ชื่ออื่น : แดงชัน
(เชียงใหม่); อัญชัน
(ภาคกลาง); และเอื้องชัน,เองชัญ (ภาคเหนือ)
รายละเอียด
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : ไม้ล้มลุกเลื้อยพัน เป็นไม้เถา เป็นไม้เลื้อยเนื้ออ่อน อายุสั้น ใช้ยอดเลื้อยพันยาว 1-5 เมตร ลำต้นมีขนปกคลุม ใบประกอบแบบขนนก เรียงสลับ ยาว 6-12 เซนติเมตร มีใบย่อยรูปไข่ 5-7ใบ กว้าง 2-3 เซนติเมตร ยาว 3-5 เซนติเมตร ปลายใบแหลม โคนใบมน ผิวใบด้านล่างมีขนหนาปกคลุม
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : ไม้ล้มลุกเลื้อยพัน เป็นไม้เถา เป็นไม้เลื้อยเนื้ออ่อน อายุสั้น ใช้ยอดเลื้อยพันยาว 1-5 เมตร ลำต้นมีขนปกคลุม ใบประกอบแบบขนนก เรียงสลับ ยาว 6-12 เซนติเมตร มีใบย่อยรูปไข่ 5-7ใบ กว้าง 2-3 เซนติเมตร ยาว 3-5 เซนติเมตร ปลายใบแหลม โคนใบมน ผิวใบด้านล่างมีขนหนาปกคลุม
ดอกอัญชัน: สีขาว สีฟ้า และสีม่วง ดอกออกเดี่ยว
ๆ รูปทรงคล้ายฝาหอยเชลล์ออกเป็นคู่ตามซอกใบ กลีบดอก
5 กลีบ ดอกบานเต็มที่ยาว 2.5-3.5 เซนติเมตรกลีบคลุมรูปกลม
ปลายเว้าเป็นแอ่ง ตรงกลางมีสีเหลือง มีทั้งดอกซ้อนและดอกลา ดอกชั้นเดียวกลีบขั้นนอกมีขนาดใหญ่กลางกลีบสีเหลือง
ส่วนกลีบชั้นในขนาดเล็กแต่ดอกซ้อนกลีบดอกมีขนาดเท่ากัน ซ้อนเวียนเป็นเกลียว ออกดอกเกือบตลอดปี
ผลเป็นฝัก : เป็นฝักแบน
รูปดาบ โค้งเล็กน้อย ปลายเป็นจะงอย กว้าง 1-1.5
เซนติเมตร ยาว 5-8 เซนติเมตร ผลแห้งแตกเป็น 2 ฝา เมล็ดรูปไต สีดำ มี 5-10 เมล็ด
การกระจายพันธุ์ :อัญชันมีถิ่นกำเนิดในแถบเอเชียเขตร้อน ก่อนจะถูกนำไปแพร่พันธุ์ในแอฟริกา ออสเตรเลีย
และอเมริกาใต้ ปลูกได้ทั่วไปในเขตร้อน
สารสกัดดอกอัญชัญอุดมไปด้วย : มีสารอดีโนซีน (Adenosine)
สารแอฟเซลิน (Afzelin) สารอปาราจิติน (Aparajitin)
กรดอราไชดิก (Arachidic acid) สารแอสตรากาลิน (Astragalin) กรดชินนามิกไฮดรอกซี (Cinnamic acid,
4-hydroxy) สารเคอร์เซติน (Quercetin) และสารซิโตสเตอรอล
เป็นต้น
ในส่วนของดอก อุดมด้วยสาร Anthocyanin (แอนโธไซยานิน) จึงนิยมนำมาเป็นส่วนผสมของผลิตภัณฑ์ดูแลเส้นผมทำให้ผมนุ่มสลวยและดำเงางามอย่างเป็นธรรมชาติ
สรรพคุณของอัญชัน
เมล็ด : อัญชันชนิดขาวใช้เป็นยาขับปัสสาวะและยาระบาย
แต่จะทำให้คลื่นไส้อาเจียน
ราก : รสเย็นจืด บำรุงดวงตา แก้ตาฟาง ตาแฉะ ทำให้ตาสว่าง
ปรุงเป็นยาขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะพิการ ถูฟันแก้ปวดฟัน
ทำให้ฟันทน และ นำรากมาถูกับน้ำฝนใช้หยอดหูและหยอดตา
น้ำคั้นจากใบสดและดอกสด : ชนิดม่วงใช้หยอดตา แก้ตาอักเสบ ฝ้าฟาง ตาแฉะ
มืดมัว
น้ำคั้นจากดอก : ใช้ทาคิ้ว ทาหัว เป็นยาปลูกผม (ขน) ทำให้
ผมดกดำเงางาม ช่วยเพิ่มความสามารถในการมองเห็น เนื่องจากดอกอัญชัญมีสารที่จะไปเพิ่มการไหลเวียนในหลอดเลือดเล็กๆ
เช่น หลอดเลือดส่วนปลายทำให้กลไกที่ทำงานเกี่ยวกับการมองเห็นแข็งแรงขึ้น และความสามารถของสารแอนโธไซยานินในดอกอัญชัญยังเพิ่มประสิทธิภาพของดวงตา
เช่น ตาเสื่อมจากโรคเบาหวาน โรคต้อหิน โรคต้อกระจก และ ทำให้เลือดไปเลี้ยงรากผมมากขึ้น
ทำให้เซลล์รากผมแข็งแรงขึ้น จะนำมาใช้ในการรักษาอาการผมร่วง แก้ฟกช้ำบวม
สีจากดอกอัญชัน: เมื่อนำกลีบดอกสด ตำเติมน้ำเล็กน้อย กรองด้วยผ้าขาวบาง
คั้นเอาน้ำออก จะได้น้ำสีน้ำเงิน (Anthocyanin) ใช้เป็น indicator
แทน Litmus ใช้ทำประโยชน์ได้หลายอย่าง
นิยมใช้ดอกสีน้ำเงินซึ่งมีสาร
Anthocyanin ใช้ทำสีขนม ถ้าเติมน้ำมะนาวลงไปเล็กน้อย
จะกลายเป็นสีม่วง ใช้แต่งสีอาหารตามต้องการ มักนิยมใช้แต่งสีน้ำเงินของขนมเรไร ขนมน้ำดอกไม้
ขนมขี้หนู ขนมดอกอัญชัน ขนมช่อม่วง
ทำน้ำดื่มสมุนไพร น้ำสีม่วงสวย
เพราะสีของดอกอัญชันละลายน้ำได้ เป็นเครื่องดื่มดับกระหาย มีฤทธิ์เป็นสารต้านอนุมูลอิสระ
เสริมภูมิต้านทาน
การหุงข้าวผสมสีด้วยน้ำที่คั้นจากดอกอัญชัญ
จะได้ข้าวสีน้ำเงินอมม่วงสวยงามน่ารับประทาน
ดอกอัญชันยังสามารถกินเป็นผักได้ ทั้ง จิ้มน้ำพริกสดๆ
หรือชุบแป้งทอด เพิ่มการไหลเวียนของเลือดในหลอดเล็กๆ ทำให้เลือดไปเลี้ยงรากผมและนัยน์ตามากขึ้น
สารแอนโทรไซยานินนี้จะพบในผลไม้และดอกไม้ที่มีสีน้ำเงิน สีแดง หรือสีม่วง มีคุณสมบัติเป็นสารต้านอนุมูลอิสระจากธรรมชาติ
โดยที่พืชจะสร้างสารนี้ขึ้นมา เพื่อป้องกันดอกหรือผลตัวเอง จากอันตรายของแสงแดดหรือโรคภัย
ดอกอัญชัญตากแห้งมาชงดื่มแทนน้ำชาได้ การดื่มน้ำดอกอัญชัญควรดื่มทันทีที่ปรุงเสร็จ เพื่อให้ได้คุณค่าทางอาหารและยา
ในวรรณคดี หญิงสาวมักนำอัญชันมาเขียนคิ้วให้ดำขลับ
ซึ่ง นิราศธารโศก และ มหาชาติคำหลวง ได้เปรียบเทียบคิ้วหญิงนั้นงามราวดอกอัญชัน
ในปัจจุบันยังนำมาใช้ในอุตสาหกรรมผลิตแชมพูสระผมและครีมนวด
สีจากกลีบดอกสดมีสีน้ำเงินด้วยสารแอนโธไซยานิน
นิยมใช้ผสมในสินค้ากลุ่ม
Facial Care เช่น Cream
, Mask , Massage Cream , Toner
Body Care เช่น Body
Cream , Mask , Massage Cream , Lotion , Scrub
Hair Care เช่น
Shampoo , Conditioner , Hair 
Blue Pea, Butterfly Pea
Scientific name:
|
||||
Clitoria ternatea
L.
|
||||
Family/tribe:
|
||||
Family: Fabaceae (alt. Leguminosae) subfamily: Faboideae
tribe: Phaseoleae subtribe: Clitoriinae. Also placed in: Papilionaceae .
| ||||
Common names:
|
||||
butterfly-pea (Australia);
blue-pea, cordofan-pea, honte (French); blaue Klitorie (German); clitoria-azul (Portugese); azulejo, conchitis, papito, zapatico de la
reina, zapotillo, conchita azul, campanilla, bandera, choroque, lupita, pito
de parra, bejuco de conchitas (Spanish);
cunha (Brazil).
| ||||
Morphological description:
|
||||
Blooming Time: All year long; Flowers are solitary, bright
deep blue with light yellow markings to 2 inches long by 1½ inches wide.
|
||||
C. ternatea is a vigorous, strongly persistent, herbaceous
perennial legume; stems fine twining,
sparsely pubescent, suberect at base, 0.5-3 m long. Leaves pinnate with 5 or 7 leaflets; petioles 1.5-3 cm long; stipules persistent, narrowly triangular,
1-6 mm long, subulate, prominently 3-nerved;
rachis 1-7 cm long; stipels
filiform, to 2 mm long; leaflets
elliptic, ovate or nearly orbicular, 1.5-5 cm long, 0.3-3 cm wide, with apex
acute or rounded, often notched, and base cuneate or rounded, both surfaces
sparsely appressed pubescent. Flowers
axillary, single or paired; colour
ranges from white, mauve, light blue to dark blue; pedicles 4-9 mm long, twisted through 180º
so that the standard is inverted.
Bracteoles persistent, broadly ovate or rounded, 4-12 mm long. Calyx 1.7-2.2 cm long with a few fine
hairs; tube campanulate, 0.8-1.2 cm
long; lobes triangular or oblong,
0.7-1 cm long, acute or acuminate.
Standard obovate , funnel-shaped, 2-5.5 cm long, 2-4 cm wide, notched
or rounded at apex, blue with a pale yellow base, or entirely white, a few
fine hairs at apex.
|
||||
Pods linear-oblong, flattened, 4-13 cm long, 0.8-1.2 cm
wide, with margins thickened, and style persistent, sparsely pubescent when
mature, pale brown, dehiscent when dry.
Seeds 8-11/pod, oblong , somewhat flattened, 4.5-7 mm long, 3-4 mm
wide, olive brown to almost black, shiny, often mottled, minutely
pitted; 23,000 seeds/kg.
|
||||
C. ternatea is one of the most amazing plants for
hanging basket culture that I have grown. The plant blooms in only 6 weeks
from seed. Even though its origins are unknown, it is probably native to Asia
according to Hortus.
| ||||
Distribution:
|
||||
Africa: Angola,
Angola-ISO, Benin, Burundi, Cabinda, Cameroon, Cape Verde Is, Chad, Djibouti,
Ethiopia, Gabon, Ghana, Guinea, Guinea Bissau, Ivory Coast, Kenya, Malawi,
Mali, Mozambique, Nigeria, Sao Tome, Sao Tome & Principe, Senegal, Sierra
Leone, Somalia, South Africa, Sudan, Tanzania, The Gambia, Togo, Uganda,
Zaire, Zambia, Zimbabwe.
| ||||
Introduced to:
|
||||
Now widespread throughout humid and sub-humid lowlands of
Asia, the Caribbean, Central and South America, and more recently in
semi-arid (600–800 mm) tropical Australia.
| ||||
Uses/applications:
|
||||
Multiple uses.
Originally selected as a cover crop.
Widely planted as an ornamental on fencerows. Now used for short and medium-term pastures
and as green manure, cover crop and protein bank. Increases soil fertility to improve yields
of subsequent crops (maize, sorghum, wheat) when grown as green manure or ley
pasture. Also used for cut-and-carry
and conserved as hay. Hay suitable for
goats in Sudan. Used as a revegetation
species on coal mines in central Queensland, Australia.
|
||||
Ornamental and medicinal uses.
|
||||
Propagation: Clitoria ternatea is propagated from seed and
by cuttings. To start seeds, soak in water 3-4 hours before sowing. Seeds
germinate in 7-14 days. Cuttings root readily in moist sand or vermiculite.
| ||||
Soil requirements:
|
||||
Adapted to a wide range of soil types (from sands to heavy
clays) of moderate fertility but is extremely well adapted to heavy clay
alkaline soils, and especially on clay soils which are too shallow for
leucaena (Leucaena leucocephala ).
Adapted to pH 4.5-8.7 but prefers medium to high pH . Some suggested tolerance to salinity, but
lower than, for example, siratro (Macroptilium atropurpureum ).
| ||||
Requires summer rainfall of 500 mm over 3 months but grows
best between 700-1,500mm AAR. Drought
tolerant and will survive in years which have only 400 mm rainfall and a dry
season of 5-6 months or longer even if heavily grazed. Some tolerance of short term flooding but
not prolonged inundation or waterlogging .
| ||||
Temperature:
|
||||
Warm (wet) season growth up to 2,000 m in equatorial
Africa and to latitude 24ºS. Tolerates
average daily temperatures down to 15ºC but not suited to districts with
severe or frequent frosts. Production
is limited more by low average daily temperatures or a short growing season
than by light or even heavy frosts.
Will regrow from stems following light frost or from the plant base
after heavy frost. Essential to
establish mature woody plants prior to frost, some of which will survive,
depending on severity of the frost.
| ||||
Light:
|
||||
Normally grown in full sunlight but moderately
shade-tolerant, being used as a cover crop in coconut plantations and under
rubber.
| ||||
Reproductive development:
|
||||
Flowers can develop in 4-6 weeks after sowing and continue
to flower while temperature and moisture are adequate. Flowering can occur throughout the year
given sufficient soil moisture and frost-free conditions. Of 58 accessions planted in January at 19ºS,
first flowering occurred 7-11 weeks after sowing. Subsequent flowering events overlapped pod
set and fill. Predominantly
self-fertile but with some out-crossing.
| ||||
Fertiliser:
|
||||
Not normally used when sown on suitable soils, but P and S
may be required on infertile soils.
| ||||
Pests and diseases:
|
||||
Fungal leaf diseases (e.g. Cercospora, Colletotrichum,
Odium and Rhizoctonia) have been recorded in cool wet weather but rarely as a
serious problem. Minor susceptibility
to various leaf-eating caterpillars and grasshoppers. Most lines (variably) susceptible to root
nematode Meloidgyne incognita.
| ||||
Toxicity:
|
||||
Seeds are a strong purgative.
|
